-
اصل (حد اعلاي) حسن نيت:
اگر انتظار این است که همه قراردادها و روابط بايد مبتني بر حسن نيت باشد ولي در بيمه، از انتظار فراتر است. در بیمه حسن نيت از عوامل اساسي تنظيم رابطه بين تعهدات طرفين است. با توجه به اینکه براي بيمه‌گر اين امكان وجود ندارد كه قبل از صدور بيمه‌نامه و قبول تعهد جبران خسارت احتمالي هر يك از اموالي را كه براي بيمه كردن به او عرضه مي‌شود از نزديك ملاحظه و كيفيت خطر آن را ارزيابي كند. لذا بیمه گذار باید دارای حد اعلای حسن نیت باشد. بیمه گر نیز باید در این رابطه حسن نیت داشته باشد.
الف) اصل حسن نيت در مورد بيمه‌گذار :
بيمه‌گذار موظف است كه در هنگام عقد قرارداد بيمه و در جريان آن كليه اطلاعاتي كه در خصوص مورد بيمه دارد (كه مؤثر در ارزيابي خطر است) با كمال درستي و صداقت اظهار كند (اعم از اينكه بيمه‌گر اين اطلاعات را خواسته باشد يا نخواسته باشد)، به طوري‌كه بيمه‌گر با بهره‌گيري از اين اطلاعات بتواند اهميت خطري را كه مورد پوشش قرار مي‌دهد تشخيص دهد.
ب ) اصل حسن نيت در مورد بيمه‌گر:
بيمه‌گر نیز موظف است كه در سند بيمه (بيمه‌نامه) هر آنچه نشان‌دهنده تعهدات اوست، چه از لحاظ كيفي و چه از نظر كمي، به وضوح ذكر كند و مواردي را كه به نحوي از آنها در صورت بروز حادثه مي‌تواند مؤثر در پرداخت خسارت باشد در بيمه‌نامه قيد نمايد، به‌طوري‌كه تعهدات بيمه‌گر از هر جهت براي بيمه‌گذار معين و مشخص باشد.
از لحاظ ضمانت اجرا هر يك از طرفين عقد (بيمه‌گر ـ بيمه‌گذار) در صورت تخلف طرف ديگر مي‌تواند تحت شرایطی عقد بيمه را باطل اعلام كند.
شایان ذکر است كه هر آنچه در قسمت (الف) در بيان و تعريف اصل حسن نيت در وظايف بيمه گذار گفته شد، اصولاً مورد قبول اكثر صاحب نظران اين فن است و اگر هم احياناً اختلاف باشد، اين اختلاف بسيار اندك و قابل اغماض است و تأثيري در برداشت كلي از آن ندارد. ولي آنچه در تعريف اصل در شرح وظايف بيمه‌گر در قسمت (ب) گفته شد، اينچنين نيست و اختلافات اصولي بين نظريات اهل فن درباره آن وجود دارد به‌طوري‌كه گروهي اعتبار اصل را در اين قسمت منحصراً در اجراي صحيح مفاد و شرايط قرارداد (بيمه‌نامه) مي‌دانند و بر اين باورند كه بيمه گر با ايفاي به موقع تعهداتش كه در قبال بيمه‌گذار بر ذمه دارد آنچه مقصود و منظور اصل است بجا مي‌آورد. در اينجا آن قسمت از اصل حسن نيت را كه مخاطب آن بيمه‌گذار است توأماً با ماده 1 قانون بيمه كه در بيان عقد بيمه است مورد بررسي قرار مي‌دهيم.
ماده 1 قانون بيمه : (( بيمه عقدي است كه به موجب آن يك طرف تعهد مي‌كند در ازاي پرداخت وجه يا وجوهي از طرف ديگر در صورت وقوع يا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده يا وجه معيني بپردازد. متعهد را بيمه‌گر و طرف تعهد را بيمه‌گذار و وجهي كه بيمه‌گذار به بيمه‌گر مي‌پردازد حق بيمه و آنچه را كه بيمه مي‌شود موضوع بيمه مي‌نامند )).
با اين بيان قانوني از عقد بيمه، عمل بيمه‌گري عبارت است از دريافت حق بيمه از بيمه‌گذاران و پرداخت خسارت به بيمه‌گذار زيان‌ديده (در صورتي كه زيان وارده در نتيجه بروز يا وقوع حادثه مورد بيمه باشد). به بيان ساده، افراد (بيمه‌گذاران) مبالغي پول (حق بيمه) مي‌پردازند تا از محل وجوه جمع‌آوري شده در صورتي كه به هر يك از اين افراد بر اثر بروز يا وقوع حادثه مورد بيمه زياني وارد شود، اين زيان جبران گردد. بنابراين بايد وجوه جمع‌آوري شده تكافوي جبران زيان احتمالي افراد را بر اثر بروز حادثه بنمايد. پس بايد الزاماً رابطه‌اي بين حق بيمه و خسارت و همچنين بين حق بيمه و احتمال بروز حادثه موجود باشد.
وظايف بيمه‌گر :
بيمه‌گر در اجران اصل حد اعلاي حسن نيت با اين مشكل مواجه است كه اكثر بيمه‌گذاران با امور بيمه آشنايي كافي ندارند و بيان هر آنچه بايد به موجب اين اصل با زباني ساده به بيمه‌گذار تفهيم شود عملاً ناممكن است. ولي خوشبختانه قسمتي از وظايف سازمان بيمه مركزي ايران در جهت تحقق اين قسمت از اصل تعيين شده است.