[فرامرز نجفی]

به‌طور کلی، اصل خسارت یا زیان در بیمه هایی مورد استناد است که خسارت بوجود آمده با پول قابل جبران باشه (با پول قابل اندازه گیری باشد) مانند خسارت رشته های آتش سوزی،بدنه اتومبیل،باربری،مسئولیت،درمان و مهندسی .ولی از آنجایی که ارزش انسان و صدمات وارد به انسان قابل محاسبه با پول نیست، لذا اصل غرامت در بیمه‌های عمر و حوادث قابل طرح می باشد.

[مدیریت شاب]

آقای نجفی عزیز موضوع را خوب شروع کردی ولی قسمت دوم پاسخ نیاز به تجدید نظر دارد. منتظر مشارکت سایر اعضا نیز هستیم.

[مدیریت شاب]

برای ادامه بحث پیشنهاد می کنم به دانش و تجربه خودتان اکتفا کنید و از مطالب سایت ها ترجیحا استفاده نکنید. زیرا عمده مطالبی که در نوشته های اخیر (سی چهل سال اخیر) در این خصوص نوشته شده اشتباهه و علت اون اینه که یکی غلط نوشته و مابقی از روی اون کپی پیست کردن.

[فرامرز نجفی]

خسارت به معنای زیان می‌باشد. خسارت زدن به اموال مردم موجب ضمان و جبران آن بر عهده خسارت زننده است.

انواع خسارت

خسارتهای مادی (پولی): منظور خسارتهای است كه به اموال مردم وارد می شود. مثل خراب شدن خانه، تصادف و خسارت ماشین و ……

این خسارت ها باعث زیان مادی صاحب آن وسیله می شود و با پول قابل جبران است بعضی در عوض خسارت به ماشین فرد، از مقصر هزینه تعمیر آن را می گیرند.

خسارتهای جانی و بدنی: منظور خسارتهایی است كه به بدن و جسم انسان وارد می شود. مثلاً اگر در یك تصادف، فردی دست یا پایش را از دست بدهد یا دچار قطع نخاع شود یا هر نوع آسیبی به او برسد همه این ها زیان های بدنی و جسمی است. یا این كه فردی در اثر داروی تقلبی دچار یك بیماری شود. فوت و مرگ فرد هم نوعی خسارت جانی است. بعضی با مرگ یك انسان، خانواده و بستگان او به خاطر از دست دادن عزیزان، دچار رنج و غم می شوند و فرد مقصر باید این زیان را جبران كند.

خسارت های معنوی (حیثیتی): برخی خسارتها و زیان ها از نوع اموال و خسارت به جسم و جان انسان نمی باشند، بلكه به آبرو و حیثیت افراد مربوط هستند. مثلاً اگر فردی به یك انسان بی گناه تهمت دزدی بزند، آبروی آن فرد را در بین مردم دچار خدشه و آسیب كرده است كه این خسارت ها هم باید جبران شود.

غرامت

غرامت، شامل مبلغی است، که یک مقصر طرف قرارداد، متعاقب یک خسارت، به شخص ثالث زیان دیده می‌پردازد.

این مبلغ بر اساس قرارداد بین بیمه‌گزار و بیمه‌گر تعیین می‌شود و تابع قانون مجازات اسلامی نیست. برای قانون‌مند کردن نحوه‌ی محاسبه‌ی آن، آیین‌نامه‌ی بیمه‌ی حوادث تدوین شده است. در حال حاضر آیین‌نامه‌ی شماره‌ی ۸۴ در این مورد حاکم است.

[فرامرز نجفی]

قبل از هر چیز سلام عرض می کنم که در پیام قبلی فراموش شد.

با توجه به مطالب پیام قبل رشته های بیمه را می توان به دو دسته رشته های خسارتی و رشته های غرامتی تقسیم بندی کرد خساراتی که قابل اندازه گیری می باشد و مبلغ خسارت یا زیان را می توان با پول اندازه گیری کرد جزء رشته های خسارتی و خسارت یا زیانی که قابل اندازه گیری نیست و خسارت با پول قابل جبران نیست جزء رشته های غرامتی می توان در نظر گرفت.

[نیره نظر]

با درود

همانطور که گفته شد اصل خسارت یا غرامت دلالت به موضوع برگشت وضعیت زیان دیده به یک لحظه قبل از وقوع خسارت دارد. این اصل در بیمه های اموال که امکان ارزش گذاری برای موضوع بیمه دارد با عنوان اصل خسارت و در بیمه های اشخاص به جز درمان با عنوان اصل غرامت شناخته می شود.

[فرهاد عظیمی]

به اعتقاد بنده اصل زیان یا اصل جبران خسارت درست است و عبارت اصل غرامت کاملاً اشتباه است. زیرا همانطور که دوستانمان آقای نجفی @F.NAJAFI و خانم نظر @nazar هم گفتند ما می دانیم که بیمه ها را می توان به دو بخش تقسیم بندی کرد:

1. بیمه های خسارتی

2. بیمه های غرامتی

بیمه های خسارتی آنهایی هستند که زیان وارده با پول قابل برآورد است. مثل بیمه بدنه، بیمه باربری، بیمه درمان، بیمه مهندسی.

اما بیمه های غرامتی آنهایی هستند که زیان وارد شده یا شرایط پیش آمده با پول قابل اندازه گیری نیست. مانند فوت کردن یک فرد یا قطع شدن عضوی از اعضای بدن. بیمه های عمر (زندگی) و بیمه حوادث بیمه غرامتی هستند.

با توجه به مطالب بالا، و تعریفی که از اصل بیمه ای مورد بحث داریم، این اصل می گوید بیمه گزار/زیاندیده نباید بیشتر از آنچه که زیان دیده است خسارت دریافت کند. پس پاسخ مشخص است. وقتی در بیمه های غرامتی امکان اندازه گرفتن زیان وارده وجود ندارد پس نمی توان گفته زیاندیده نباید بیشتر از زیان وارده دریافت کند. ولی در بیمه های خسارتی زیان وارد به زیاندیده قابل اندازه گیری هست و بنابراین می توان گفت که وی نباید بیشتر از آنچه زیاندیده، خسارت دریافت نماید. و به طور خلاصه این اصل در بیمه های خسارتی قابل اعمال است ولی در بیمه های غرامتی قابل اعمال نیست.

پس وقتی این اصل فقط در بیمه های خسارتی قابل اعمال است و از طرف دیگر در بیمه های غرامتی قابل اعمال نیست یقیناً نام آن نمی تواند اصل غرامت باشد.

اما این بحث سوال دیگری در ذهن ایجاد می کند که بهتر است اینجا مطرح شود و آن اینکه به نظر شما بیمه مسئولیت جزء بیمه های خسارتی است یا غرامتی؟ و چرا؟

[محمد صالحی]

با سلام

با توجه به ریسک هایی که در بیمه مسئولیت پذیرفته میشود ، این رشته بیمه ای را هم میتوان خسارتی دانست هم غرامتی ، زیرا این بیمه نامه نیز به نوعی با مال و هم جان اشخاص ثالث و بیمه گذار در ارتباط میباشد

[محمدسعید الفتی]

جناب آقای عظیمی

با عرض ادب و احترام

همانطور که اشاره فرموده اید اصل جبران خسارت به عنوان اصطلاحی ويژه در کار بیمه گری پذیرفتنی است. در کار بیمه­گری دسته بندی های مختلفی وجود دارد که در کل می توان آن را به دو دسته «بیمه های خسارتی» و «بیمه های اشخاص» تقسیم بندی نمود که مورد قبول استادان بیمه و حقوق هم هست.

واژه «غَرامت» عربی است که از «غُرم» (بخوانید غورم) به معنای «دین»می آید و مدیون را «غَریم» می نامند. از لحاظ فقهی غرامت را به طور مطلق «جبران خسارت» می دانند. با این اوصاف می­ شود «اصل جبران خسارت» را با اغماض مترادف «اصل غرامت» فرض کرد آن هم به دلیل رایج شدن آن در بازار بیمه ولی در میان اهالی بیمه اصلح این است که از «اصل جبران خسارت» در بیمه های خسارتی استفاده کرد که رشته اموال و مسئولیت را شامل می شود و از به کار بردن عبارت «اصل غرامت» پرهیز شود.

استحضار دارید که در بیمه های اشخاص آنچه که بیمه گر تعهد می کند پرداخت وجه معینی (که در قرارداد بیمه مقرر شده) است به مناسبت واقع شدن حادثه ای که به تمامیت جسمانی شخص (بیمه شده) آسیب زده است، مانند نقص عضو یا فوت. از نظر من عبارت «اصل غرامت» را نمی توان برای چنین تعهدی که بیمه گر دارد منظور کرد.

محمدسعید الفتی – 23/10/1399

[فرهاد عظیمی]

سلام و عرض ارادت. سپاس از بابت توضیحات مفیدتان. در کتاب های چارتر هم از این منظر بیمه ها رو به دو دسته تقسیم کرده

1-indemnity

2- benefity

جالب اینه که نوع اول رو برای اونهایی به کار برده که ما بهشون می گیم بیمه های خسارتی.

[فرامرز نجفی]

با سلام

با توجه به مطالب عنوان شده بیمه های مسئولیت نیز به جهت اینکه خسارت وارد شده قابل برآورد و اندازه گیری می باشد جزء دسته بیمه های خسارتی می باشند.

[نیره نظر]

با سلام مجدد

من با نظر آقای صالحی موافق هستم. اگر زیان وارده به مال شخص ثالث باشد بیمه مسئولیت جزء بیمه های خسارتی می باشد اما اگر زیان وارده به جان شخص ثالث باشد بیمه مسئولیت جزء بیمه های غرامتی محسوب می شود.

[محمدسعید الفتی]

بحث بیشتر در باره اصل «جبران خسارت» يا «اصل غرامت»

با تشکر از جناب آقای عظیمی در مطرح کردن این موضوع در تاریخ 23 دی ماه 99 در انجمن اصول بیمه، مبحثی تقدیم کردم که تکرار آن در اینجا جایز نیست.

اما در پی مطالعة یادداشت های سایر همکاران بیمه ای در این خصوص، نکاتی جلب نظرم را کرد که اجازه می¬خواهم با کمک گرفتن از منابع حقوقی– بیمه¬ای، استادان گرامی آقایان ناصر کاتوزیان، محسن ایزانلو و غلامحسین جباری مطالبی را به استحضارتان برسانم:

می دانیم که بسته به رشته های مختلف گروه بندی های مختلفی از بیمه وجود دارد. اما آنچه که به طور عمده میان بیمه گران در کلان رایج است تقسیم بندی بیمه به دو « بیمه های خسارتی » و « بیمه های اشخاص » است.

پرسش این است که چرا به لحاظ کار بیمه گری این تقسیم بندی مطلوبیت بیشتری می تواند داشته باشد؟ اگر بار اجتماعی بیمه را موقت در نظر نگیریم؛ بیمه قراردادی است که بین یک شخص با یک مؤسسه بیمه منعقد می شود و تابع قانون حاکم از جمله قانون بیمه و توافق های دو طرف بیمه گر و بیمه گذار در هر کشور است. بیمه گذار بدین مناسبت به بیمه گر مراجعه می کند چون در پی برقراری تأمین است و نه به انتظار دریافت خسارت (نکته ای که به لحاظ فقهی مورد قبول و تأکید فقهای شیعی است و به همین دلیل عقد بیمه را جایز می¬شمارند).

حال ببینیم بیمه گذار این تأمین را برای چه چیزی می خواهد:

1- دارائی هایش (اموال) و

2- سلامت و تمامیت جسمانیش (جانش).

منظور از دارایی چیست؟

از دیدگاه کار مالی، دارایی های هر شخص از دو بخش تشکیل شده:

الف) دارایی مثبت شامل هر آنچه که به طور قانونی در مالکیت اوست و قابل تقویم است، مانند خانه، اثاثه، خودرو، کارخانه و …0

ب) دارایی منفی که عبارت است از بدهی هایی که هر شخص دارد و اگر از عهده پرداخت آنها بر نیاید ناچار است آن بدهی ها را از محل فروش دارایی های مثبت خود تأدیه کند.

شاید پرسیده شود این موضوع چه ربطی به بیمه دارد؟ شخصی که دارایی مثبت دارد در پی تأمین مالی خود در برابر خطر آتش سوزی، تصادف و غیره است و بنابراین بیمه نامه هایی را بدین منظور خریداری می کند. بیمه گران برای خودشان یک تقسیم بندی قائل می شوند و این گونه بیمه ها را در گروه اموال که برای جبران خسارت است منظور می کنند. اما ارتباط دارایی منفی شخص با بیمه های مسئولیت است.

مسئولیت از لحاظ مالی، دینِ مدنی شخص است برای جبران خسارتی که به دیگری وارد کرده است. به عبارت دیگر شخصِ مسئول، بدهکار تلقی می شود (که ممکن است این بدهی حاصل عدول از رعایت شرایط یک قرار داد باشد، و مسئولیت قراردادی هم نامیده می شود و موضوع بحث ما در اینجا نیست) و احتمال دارد که این بدهی به دلیل صدمه بدنی و یا مالی باشد که به دیگری وارد کرده است و به موجب قانون ملزم به جبران خسارتی است که وارد کرده است. شخص بدهکار برای پرداخت بدهی خود چه می کند؟ باید از محل پس اندازی که اگر داشته باشد و کفاف بدهیش را بکند، آن بدهی را بپردازد و یا باید دارایی هایی (دارایی های مثبت) را که دارد بفروشد.

در هر صورت پرداخت این بدهی (جبران خسارت) موجب کاهش دارایی های مثبت او می شود؛ همانگونه که وقوع یک آتش سوزی یا تصادم می تواند چنین وضعیتی را برای او به وجود آورد. با این وصف بیمه مسئولیت نیز می تواند مانند بیمه آتش سوزی مانع کاهش دارایی های شخص شود و خسارتی را که قرار بود از محل از دست دادن (فروش) دارایی های مثبتش جبران شود، بیمه گر جبران کند. به تعبییری از حسن اتفاق خسارتی هم که به زیاندیده وارد شده از لحاظ مالی جبران می شود.

پس از نظر بیمه گر ابتدا خسارت بیمه گذار جبران می شود و خسارت زیاندیده هم بدون جبران باقی نمی¬ماند. (البته حتی برخی بیمه مسئولیت را بیمه به نفع ثالث می¬دانند که شاید بهتر باشد بگوییم، بیمه ای است که از مواهب آن زیاندیده هم بهره مند می شود).

بنابراین بیمه های اموال و مسئولیت در دسته « بیمه های خسارتی» قرار می گیرند که هدف از آن جبران خسارت بر اساس اصولی است که در کار بیمه گری حاکم و رایج است. حتی در برخی کشورها بیمه سلامت (درمان) هم در زمره بیمه های خسارتی قرار می دهند.

در «بیمه های اشخاص» بحث جبران خسارت مطرح نیست، چون بیمه گذار در ابتدای انعقاد قرارداد با توافق بیمه¬گر مبلغ معینی را در صورتی که حادثه ای واقع و یا فوتی اتفاق بیافتد تعیین می کند و بیمه گر در صورت وقوع حادثه یا در موعد مقرر به تعهدی که پذیرفته است، عمل می کند و بنابراین خسارت یا غرامتی را نمی پردازد بلکه تعهد قراردادی خود را انجام می دهد.

دو نکته آخر:

– اینکه در گذشته بیمه های مسئولیت را جزو بیمه های اموال منظور می کردند که ایرادی هم نداشت ولی به دلیل رواج بسیار بیمه های مسئولیت و ويژگی های آن کارشناسان این رشته ترجیح دادند مسئولیت هم در کنار اموال اضافه کنند.

– در بیمه های مسئولیت چهار شخص حضور دارند: بیمه گر، بیمه¬گذار (کسی که متعهد پرداخت حق بیمه است و بیمه نامه را خریداری می کند)، بیمه شده (کسی که مسئولیت او بیمه می شود و ممکن است خودِ بیمه گذار هم باشد) و زیاندیدة ( طلبکاری که آسیب یا خسارت وارد به او از جانب بیمه شده باید به موجب قانون به صورت مالی جبران شود).