موضع گیری قوانین و مراجع قضائی و بیمه در قبال خسارت معنوی

[محمدسعید الفتی]

البته مطلبی را که جناب آقای عظیمی مطرح فرموده اند در حد یک پژوهش است و نیازمند مطالعه ، صرف وقت وهزینه. شاید در اینجا به همین مختصر بتوان بسنده کرد که:

1- گویا تعریف واحدی از خسارت معنوی موجود نیست و حقوق دانان تعاریف مختلفی مطرح کرده اند. از جمله اینکه خسارت معنوی در مورد شخص حقیقی عبارت است از لطمه روحی و روانی ناشی از صدمه جسمی که به او وارد شده یا لطمه روحی و روانی که ناشی از صدمه جسمی نباشد مثل تجدید چاپ کتاب بدون اجازه مؤلف، افترا یا افشای سوابق پزشکی و غیره. در مورد اشخاص حقوقی می شود خسارت معنوی را سوء استفاده رقبا از نام ، برند و یا محصول یک شرکت تلقی نمود. حتی در مورد خسارت معنوی، برخی عدم النفع هم مشمول خسارت معنوی می دانند.

2- حقوق دانان معتقدند که خسارت معنوی در قوانین ایران به نوعی پذیرفته شده است و به اصل ۱۷۱ قانون اساسی و مواد ۱ و ۲ و ۹ و ۱۰ قانون مسئولیت مدنی و ماده ۱۴ قانون آیین دادرسی کیفری و تبصره ۱ آن و قانون مجازات اسلامی استناد می کنند.

3- در مورد اینکه مراجع قضایی چه موضعی در خصوص خسارت معنوی دارند، انگار آرای مختلفی وجود دارد که قابل جستجو از طریق اینترنت هم هست.

4- اینکه در بیمه های مسئولیت در ایران جبران خسارت معنوی بیمه می شوند به صراحت نمی توان پاسخ داد و شاید با احتیاط باید پاسخ منفی داد. در هر حال بیمه فقط آن بخش از خسارت معنوی را می تواند جبران کند که جنبه مادی و قابل تقویم به ریال باشد. به علاوه اینکه موضوع بیمه باید به دقت تعریف شود و تعیین حق بیمه هم از مباحث بسیار مهم آن است.

امید که همراهان علاقمند در شاب دانسته های بیشتری بر این پرسش جناب اقای عظیمی بیافزیند.

[فرهاد عظیمی]

سپاس بیکران از جناب آقای الفتی عزیز که مختصر و مفید تقریبا هر آنچه باید گفته می شد را گفتند ولی برای بحث بیشتر پیشنهاد می کنم هر کس مطلبی در این خصوص می داند به اشتراک بگذارد.

از ماده یک قانون مسئولیت مدنی شروع می کنیم. این ماده می گوید:

« ماده 1 – هر کس بدون مجوز قانونی عمداً یا در نتیجه بی‌احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگر‌ که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده، لطمه‌ای وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود‌می‌باشد.»

یک نکته از این ماده قابل برداشت است و آن اینکه از نظر قانون مسئولیت مدنی زیان یا ضررها به دو دسته قابل تقسیم هستند:

1. زیان مادی
2. زیان معنوی

حالا باید دید وقتی می گوید «به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگر‌» اینها کدامشان زیان مادی است و کدام زیان معنوی.