بیمه مسئولیت معامله گران بورس

[محمدسعید الفتی]

درود بر شما جناب اقای عظیمی. نوشته شما ناگهان مرا یاد بیت دوم شعر معرف حافظ انداخت که با اندک تغییری می شود این خوانش هم در صنعت بیمه از آن داشت :

… که بیمه آسان نمود اول، ولی افتاد مشکلها.

انگار برای هر کار حرفه ای بشود بیمه مسؤولیتی تعریف کرد به شرط شناخت آن حرفه و قواعد و قوانین حاکم بر آن و اینکه بتوان قصور غیر عمد آن را تشخیص داد.

[فرهاد عظیمی]

درود بر استاد ارجمند

دقیقا همینطور است و افتاد مشکل ها ….

من هم صحبتم با ایشان این بود که اولا ما از کجا بدانیم مسئولیت معامله گر ناشی از عمداست یا سهو و ثانیا چه تضمینی هست که معامله گر از این بیمه نامه سو استفاده نکند 🧐

ایشان گفتند خارج از کشور چطور بیمه می کنند، گفتم آنجا یک شخص حرفه ای می داند که اگر خطا کند درست است که بیمه خسارت را جبران می کند ولی خودش و اعتبارش چنان لطمه می بیند که قابل جبران نیست بنابراین سو استفاده نمی کند و … .

گفتا غمت سرآید چون در کشور ما هم به شکایت علیه او رسیدگی می شود و حتی احتمال دارد برای یک یا چند سال محروم از فعالیت شود.

[محمدسعید الفتی]

جناب آقای عظیمی گرامی لطف دارید اما من محصلی بیش نیستم.

تردید نیست که بیمه گران باید در پی تولید محصول جدید باشند. به گمانم در دنیای جدید، صنعت گر موفق ابتدا محصولی تولید نمی کند و بعد در جستجوی مشتریش باشد بلکه ابتدا خواست متقاضیان بازار را می سنجد و سپس محصول را مطابق نیاز بازار تولید می کند. این قاعده در مورد صنعت بیمه هم صدق می کند. نمونه اش پیدایش بیمه عمر یونیورسال است که ترجمه مقاله ای در بارة آن را در بخش انجمن بیمه زندگی ارائه کردم.

اما بپذیریم که تولید محصول ناگهانی اتفاق نمی افتد. بستر می خواهد. عوامل گوناگونی باید در کنار هم جمع شود تا محصولی موفق از آب درآید. خیلی ها بدون اینکه از فن بیمه گری اطلاعی داشته باشند به خود اجازه می دهند که وارد هر موضوع بیمه ای بشوند و راه حل بدهند، مانند تجویز دارو که تخصص داریم! مطرح کردن اینکه چرا در خارج هست و اینجا نیست، به نظرم نوعی فخر فروشی است که من از وضعیت اونور آبی ها مطلعم (که به احتمال زیاد هم نیست) و شما نمی دانی و معنیش چند نقطه! بماند.

از طرف دیگر مطرح شدن چنین ایده هایی بسیار خوب است و ذهن را به تکاپو می اندازد. گام اولش تحقیق است که چنین بازاری چقدر مشتری دارد ، برای خرید آن حاضرند چه مبلغی بپردازند، درآمدشان چه مقدار است (معمولاً در بیمه های مسؤولیت حرفه ای حق بیمه تابعی از درآمد صاحب حرفه است که وسعت فعالیت او را هم نشان می دهد) و به لحاظ قانونی حد تعهد (مسؤولیت) در حرفه مورد نظر چیست و موارد دیگر. خلاصه اینکه نمی خواهم بگویم که معرفی یک محصول جدید نشدنی است ولی همان قدم اولش بودجه می خواهد و تخصیص آن خود جای بحث دارد.

سخن کوتاه، که از شما برای طرح چنین مباحثی سپاسگزارم.

[فرهاد عظیمی]

ممنون جناب آقای الفتی. یک توضیح نیاز هست و آن اینکه آن بنده خدا عبارت «پس خارج از کشور چگونه بیمه می کنند» را به عنوان یک پرسش از من پرسید و منظورش این نبود که مطلع است و … . شاید بنده نتوانستم لحن بیان ایشان را درست منتقل کنم. ولی از این ها که بگذریم اکنون دنبال این هستیم که ایا می شود این نیاز را که از سوی جامعه مطرح شده و تعداد معامله گران هم کم نیست پوشش داد. اگر آری، چه ملاحضاتی را باید در نظر بگیریم؟

[بهزاد توژان]

سلام و عرض ادب

ایده مطرح شده بسیار جالب و جای بسی تفکر دارد، ولی به نظر من در زمانی که تغییرات این بازار قابلیت پیش‌بینی ندارد، به طوریکه حتی تحلیل‌گران این حرفه نیز نمی توانند با تمام اطلاعاتی که در دست دارند و بررسی های فنی خود با احتمال بالا آینده آن را پیش‌بینی نمایند می‌تواند خطر ساز بوده و به ضرر شرکت‌های بیمه تمام شود.

اتفاقی در سال گذشته برای این حرفه رخ داد و کسی دلیل این افت غیر قابل باور را درک نکرد😉

[فرهاد عظیمی]

دوست عزیزم بهزاد خان سلام. ممنون از بابت مشارکتت. در پاسخ باید عرض کنم که معامله گران بورس هم همانند خیلی از مشاغل دیگر با ریسک های گوناگونی روبرو هستند که این ریسک ها برخی در دسته بندی ریسک های بیمه پذیر و برخی دیگر در دسته بندی ریسک های بیمه ناپذیر هستند.

مثلاً اگر ریسک نوسان قیمت سهام مد نظر باشد این ریسک یک ریسک سوداگرانه است و در دسته بندی ریسک های بیمه ناپذیر قرار دارد. پس قابل بیمه شدن نیست و مد نظر ما هم چنین ریسک هایی نیست ولی برخی دیگر از ریسک ها مانند اشتباه در ثبت سفارش خرید و یا فروش سهام جزو ریسک های بیمه پذیر است.

مثلاً تصور کنید مشتری به معامله گر گفته 20.000 سهم ششاب !!! 🙃 مرا به قیمت هر سهم 22.000 ریال 😎 بفروش و معامله گر به اشتباه 22.000 سهم وی را هر یک به قیمت 20.000 ریال می فروشد. در چنین حالتی مشتری از کارگزار شکایت کرده و به میزان زیان وارد مطالبه خسارت خواهد نمود و طبیعتا کارگزار پس از محکوم شدن معامله گر، خسارتی که به مشتری خود پرداخت نموده را از معامله گر مطالبه خواهد کرد.

[علیرضا رئوف اصلی]

سلام و احترام پذیرش چنین ریسک هایی نیازمند ثبات جو روانی جامعه بوده و از طرفی باید دقیقا مشخص شود چه ریسکی را باید پوشش داد و به چه میزان سیاست و حباب های سیاسی اقتصادی می تواند تاثیر مثبت و منفی بر این نوع کسب و کارها داشته باشد و در مجموع نمی توان از پذیرش موارد مشابه تا ابد طفره رفت بلکه باید با حوصله و کمک صاحب نظران نرخ و شرایط مناسب تهیه و پاسخگو باشیم تشکر

[فرهاد عظیمی]

سلام جناب آقای رئوف عزیز. اگر منظور از جو روانی بابت نوسانات قیمت سهام است که توضیحات آنرا در بالا آوردم و عرض کردم که چنین ریسک هایی اصلاً قابل بیمه شدن نیست. ولی اگر منظور دیگری هست به نظر شما بیشترین فروش ها در ملتهب ترین زمان ها قابل انجام نیست. ما که سنمان قد نمی دهد ولی شنیده ایم که زمانی که شایعه شده بود صدام قرار است تهران را بمباران کند، اهالی تهران تصمیم گرفتند تهران را تخلیه کنند و جامعه شدیدا ملتهب بود. دقیقا در آن روزهای ملتهب در عرض چند روز بیمه ایران هزاران بیمه نامه نامه آتش سوزی صادر کرد.

[محمدسعید الفتی]

جناب اقای عظیمی با عرض سلام و احترام به نظرم ملاحظاتی را که به صورت اجمالی می توان فهرست وار در نظر گرفت به قرار زیر است که البته همکاران گرامی از آنها مطلع هستند و فقط محض یادآوری است .

مسؤولیت هر حرفه ای که خلاف قانون نباشد بیمه پذیر است اما چگونه:

– توجه به مبانی قانونی در مورد مسؤولیت. مثلاً در قانون ایران ، اصل تقصیر حاکم است مگر در مواردی که قانون آن مسؤولیت را مفروض دانسته است از قبیل بیمه شخص ثالث و یا در باب هشتم قانون تجارت در خصوص متصدیان حمل ونقل. ويژگی اصل تقصیر این است که زیان دیده باید تقصیر طرف مقابل را ثابت کند.

– اثبات تقصیر باید مبنای قانونی داشته باشد. پس ابتدا باد دید معامله گر بورس چه وظایف و مسؤولیت هایی را به لحاظ قانونی به عهده دارد. به عبارت دیگر کدام نهاد قانونی و چه قانون، آیین نامه و یا مقرراتی حاکم و ناظر بر فعالیت معامله گر بورس است و در صورت قصور او چه عواقبی متوجهش خواهد بود. البته روشن است که عمل مجرمانه معامله گر بورس قابلیت بیمه شدن ندارد.

– اطلاعات بالا می تواند از جنبه حقوقی بیمه پذیر بودن ریسک معامله گران بورس را توجیهه کند.

– شناخت ریسک های خلاف اخلاق (Moral Hazard) مانند انواع تقلب ها و رفتاری (Morale Hazard) مانند شلختگی و بی توجهی و نداشتن مهارت لازم در کار.

– تحقیق در بازار مربوط به تقاضای خرید بیمه برای این نوع مسؤولیت .

– پردازش داده های حاصل از تحقیقات بازار برای کار محاسبات حق بیمه (اکچوئری) .

– پردازش داده های بالا برای تدوین موضوع و شرایط بیمه نامه و … .

– تشریفات دریافت اجازه فروش این نوع بیمه از نهاد ناظر. (آیین نامه 94 که برخی از موارد بالا در مفاد آن وجود دارد).

– آموزش به کارکنان بیمه گر، فروشندگان (نماینده و کارگزار)، تهیه نرم افزار صدور و خسارت.

ضمناً دغدغه هایی را که جناب آقای توژان و جناب آقای رئوف اصلی مطرح فرموده اند شاید در مجموع به گونه دیگری بتوان بیان کرد و آن هم اینکه آیا اقتصاد به آن اندازه توسعه پیدا کرده است که بشود چنین بیمه ای عرضه کرد و در اصل رجوع به این موضوع که آیا بیمه معلول توسعه اقتصادی است یا علت آن.

سلامت و پایدار باشید.

[بهروز جوزی نجف آبادی]

با سلام و احترام و کسب اجازه از محضر اساتید محترم

اگر بیمه یکی از راهکارهای انتقال ریسک باشد و این تعریف را بپذیریم، مجموعه بورس اوراق بهادار و اوراق منتشر شده در آن نیز از سازوکارهای انتقال و مبادله ریسک بین فعالین اقتصادی است. پس بورس خود سازوکار انتقال ریسک را دارد. البته بنده اشراف کاملی به این قضیه ندارم اما اوراق مشتقه مالی بویژه اختیارات خرید و اختیارات فروش از جمله راهکارهایی است که تا حدود زیادی معاملگران بازار را در برابر نوسانات بازار محافظت می کند. به آن اضافه بفرمایید انواع اوراق بهاداری که در بورس های اروپا و امریکا در بخش بیمه های اتکایی، کنترل نسبت خسارت و نظایرآن در بازار عرضه می شود.