-
جستاری درباره بیمه های مسئولیت ادعا محور
بخش نخست: مقدمه
بیمه های مسؤولیت از پر چالش ترين رشته های بیمه ای است. دلیل آن هم پیچیدگی های قانونی تشخیص و اثبات مسؤولیت است که البته منحصر به کشور ما هم نمی شود. به همین سبب در بیشتر کشورها قانون گذاران گرایش به تدوین قوانینی مبتنی بر مفروض دانستن مسؤولیت دارند که خسارت زیان دیده زودتر جبران شود.
بیمه گران در برخورد با مطالبه خسارت (به ويژه در کشورهایی که قانون اجازه رجوع مستقیم زیان دیده به بیمه گر را می دهد) با تحولاتی رو به رو بوده اند و هستند. این تحولات به نحوی است که بر کار بیمه گری بیمه گران تأثیر می گذارد.
بیمه مسؤولیت در واقع بخشی از بیمه های خسارتی است بدین معنی که از یک سوی مانع کاهش دارایی بیمه گذار به مناسبت بدهی ناخواسته ای که حاصل مسؤولیت حقوقی (مدنی) است که برای او به وجود آمده است. در این میان از سوی دیگر خسارت زیان دیده جبران می شود. بنابراین در اساس از جنبه بیمه ای می توان گفت که این نوع بیمه، بیمه ای به نفع ثالث نیست.
حال باید دید این دینِ مدنی (بدهی) چگونه ایجاد می شود؟ این بدهی ممکن است حاصل نقض شرایط قراردادی باشد که بین دو طرف منعقد می شود و به آن «مسؤولیت قراردادی» می گویند. اما چنین دينی ممکن است بدون وجود یک قرارداد و مبتنی بر قوانین و برای جبران خسارتی باشد که شخص مسؤول بدون آنکه تعمدی داشته باشد به دیگری وارد کرده است. این گونه مسؤولیت ها که عمدی نیست «مسؤولیت حقوقی» نامیده می شود و قابل بیمه شدن است. اگر عمدی در کار باشد «مسوولیت کیفری» است و مستلزم جریمه و تنبیه است که قابل بیمه شدن هم نیست. البته جرائم مربوط به مسؤولیت حقوقی بیمه نمی- شوند.
گفتیم که مسؤولیت حقوقی برای جبران خسارتی است که به دیگری وارد شده است. این خسارت به لحاظ حقوقی طیف وسیعی دارد. مثلاً هتک حرمت هم می تواند خسارت محسوب شود. اما در بیمه ماجرا از تعریف از خسارت شروع می شود. در بیمه باید زمینه ای (Peril) و در کنار آن سببی (Hazard) هم وجود داشته باشد که با یک حادثه (Accident)، زیان یا خسارتی (Loss) به بار بیاید. مثال آن زلزله است که پدیده ای طبیعی است و می تواند زمینه ساز خطری باشد و اگر ساختمان بر روی گسل ساخته شده باشد، سببی است که با وقوع زلزله خسارتی را برای آن ساختمان ایجاد کند و آن خسارت از طریق بیمه قابل جبران می شود.
در بیمه های مسؤولیت هم همچنان شرط حادثه وجود دارد و اگر حادثه ای رخ نداده باشد خسارتی هم پدید نمی آید. پس عامل حادثه همچنان در بیمه های مسؤولیت معتبر است. اما آنچه که باقی می ماند اثر حادثه برای بروز خسارت و مطالبه آن است. در بیمه های اموال چون وقوع حادثه و زیانی که حاصل شده با اندک فرجه زمانی آشکار می شود و بیمه گذار از آن مطلع است ولی در خسارت های ناشی از مسؤولیت ممکن است بیمه گذار در بازه زمانی مدت قرارداد بیمه از آن مطلع نشود بنابراین بیمه گذار ممکن است اختیاری در آشکار شدن خسارت نداشته باشد. در این صورت تکلیف بیمه گذار چیست؟ آیا با وجود خرید بیمه باز هم باید متضرر شود؟ اگر پاسخ مثبت بدهیم، فلسفه وجودی بیمه را منکر شده ایم.
در اینجا ناچاریم برای ادامه بحث گریزی بزنیم به دو موضوع«مدت قرارداد» و «مدت تعهد».
بند 5 ماده 3 قانون بیمه مقرر کرده است که ابتدا و انتهای بیمه باید به طور صریح در بیمه نامه قید شود. پرسش این است که آیا منظور قانون گذار مدت قرارداد بیمه است یا مدتی که بیمه گر متعهد به ایفای تعهداتش خواهد بود؟ در واقع قانون گذار تکلیف نکرده است که بیمه برای چه مدت باشد چون ممکن است بیمه نامه به صورت کوتاه مدت، یک ساله یا بلند مدت باشد ولی بیمه گر ملزم است آن مدت را در بیمه نامه بنویسد. از طرفی اگر چه در قانون مدنی تعیین مدت قرارداد از شروط صحت عقد نیست ولی در موادی از قانون مدنی مربوط به انجام کار یا ارائه خدمات یا در قرارداد اجاره تعیین مدت از ارکان صحت عقد است. باید توجه داشت که «مدت قرارداد» با «مدت تعهد» متفاوت است و گاه به اشتباه بجای یکدیگر استفاده می شود. «مدت تعهد» بازه زمانی یا دوره ایفای تعهد شخص متعهد در قرارداد را معین می کند.
مقوله «مدت قرارداد» و «مدت تعهد» در بسیاری از قراردادهای بیمه مانند بیمه های مهندسی و حتی مسؤولیت مرسوم است که نیاز به توضیح ندارد.
اکنون بازگردیم به بحث مطالبه خسارت:
دو اصطلاح در این خصوص رایج است که «Claim occurrence» «حادثه محور» و «Claim Made» «ادعا محور» نامیده می شوند. این دو اصطلاح در زبان انگلیسی یک وجه مشترک دارند و آن هم «Claim» است.
(ادامه دارد).
-
1 پاسخ
-
بخش دوم: بررسی لغوی عنوان
دوست گرامیم جناب آقای عظیمی شرح مبسوطی از بیمه های «حادثه محور» و «ادعا محور» ارائه داده اند که جای قدردانی داردو به همکاران پیشنهاد می کنم حتماً برای آشنایی با این دو نوع بیمه نامه از دوره ایشان بهره مند شوند.
در کنار مطالب ارزشمندی که مطرح فرمودند، در ادامه نوشتار اول نکاتی را به شرح زیر اضافه کنم.
عنوان دقیق بیمه نامه های رایج در زبان انگلیسی Claims Occurrence Basis Policy و Claims Made Basis Policy است. همانطور که گفته شد وجه مشترک دو عنوان مصطلح، واژه Claims است. باید به این نکته توجه داشت که در یک علم، فن یا هنر گاه مجموعه واژه هایی برای سهولت بیان به کاربرده می شود که ممکن است افراد خارج از آن علم، فن یا هنر به معنای تحت الفظی آن توجه کنند و محتوی دقیق و مشخص آن را درنیابند. دو عنوان مصطلح در فن بیمه هم از این قاعده مستثنی نیست. توضیح مفهومیClaims Occurrence Basis Policy عبارت است از بیمه نامه ای که رسیدگی به مطالبه خسارت آن مبتنی بر وقوع حادثه در بازه زمانی «مدت قرارداد» است. در مورد Claims Made Basis Policy منظور بیمه نامه ای است که ممکن است حادثة آن در «مدت قرارداد» بیمه واقع نشده باشد؛ ولی بیمه گر پذیرفته باشد که اگر خسارت مربوط به آن حادثه در مدت اعتبار قرارداد بیمه صادره مطالبه شود، مشمول بیمه و قابل رسیدگی است. شاید این توضیحات مطول و بیرون از حوصله کاربران روزمره آن یعنی اهالی صنعت بیمه باشد، بنابراین به صورت مختصر عناوینی به آن اختصاص داده اند و به اصطلاحاتی بدل شده است.
در زبان فارسی هم برخی همکاران بیمه ای اصطلاحات «حادثه محور» و «ادعا محور» را پیشنهاد داده اند و به کار برده می شود. در فرهنگ عمید واژه «محور» با کاربرد جدید آن را، یکی به معنی « راهی که دو مکان را به هم وصل می کند یا راه ارتباطی» و دیگری « چیزی که امور بر مبنای آن جریان یابد. اساس ، مبنا » معنا شده است. در نتیجه می توانیم بگوییم منظور از بیمه نامة « حادثه محور » بیمه نامه ای است که مبنا و اساس آن حادثه است و حادثه ای که در «مدت قرارداد» بیمه واقع شده است. از دیگر سوی بیمه نامة « ادعا محور» بیمه نامه ای است که مطالبة خسارت آن در « مدت قرارداد» بیمه خواسته شده است. در حقوق «ادعا» به معنی دعوایی که مطرح می شود و « مطالبه » دیون یا تعهدات مالی است که هنوز وصول نشده است.
در بخش اول نوشتار (1) توضیح دادیم که بیمه های مسؤولیت از نوع بیمه های خسارتی است، بنابراین بیمه گر به شرطی متعهد به جبران خسارت است که حادثه ای رخ داده و منجر به زیان مالی شده باشد. به عبارت دیگر اگر حادثه ای بروز نکرده باشد، زیان مالی هم پدید نمی آید و بیمه گر هم متعهد جبران خسارتی نخواهد بود. پس شرط اساسی و مبنای تعهد بیمه گر وقوع حادثه ای است که زیان مالی به بار آورده باشد. در این دو نوع بیمة مسؤولیت هم به یقین باید حادثه ای منجر به زیان مالی باید رخ داده باشد، امّا در خصوص این دو نوع بیمه نامة مسؤولیت، ظرافت بحث در این است که آیا حادثه: «قبل» ، «در مدت اعتبار قرارداد بیمه» یا بعد از «انقضای مدت قرارداد بیمه» واقع شده است؟ این بحث از آن جهت اهمیت دارد که می دانیم که – به ويژه در بیمه های خسارتی- بیمه برای مدت معینی است و وقوع حادثه قبل یا بعد از مدت معین بیمه، موجب تعهد بیمه گر نمی شود. پس چگونه است که در بیمه های «ادعا محور» که حادثه در «مدت اعتبار قرارداد بیمه» اتفاق نیافتاده است، خسارت آن قابل جبران است؟
(ادامه دارد)
-
این پاسخ 3 سال، 4 ماه پیش توسط
مدیریت شاب ویرایش شد.
-
این پاسخ 3 سال، 4 ماه پیش توسط
Log in to reply.