آيين نامه شماره ۶۹
آيين‌نامه نحوه محاسبه و نظارت بر توانگري مالي موسسات بيمه

آيين نامه شماره ۶۹

آيين‌نامه نحوه محاسبه و نظارت بر توانگري مالي موسسات بيمه

شوراي‌عالي بيمه در اجراي بند ۵ ماده ۱۷ و با توجه به مواد ۴۰ و ۵۹ قانون تاسيس بيمه مركزي ايران و بيمه‌گري و در اجراي ماده ۱۱۴ قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوري اسلامي ايران (۱۳۹۴-۱۳۹۰)، در جلسه مورخ ۲۶/۱۱/۱۳۹۰ آيين‌نامه نحوه محاسبه و نظارت بر توانگري مالي موسسات بيمه را در ۱۵ ماده و دو تبصره به شرح زير تصويب نمود:

فصل اول: تعاریف

ماده ۱: در اين آيين نامه، عبارات و اصطلاحات زير در معاني مشروح مربوط به كار رفته است:

۱-       توانگري مالي: توانايي مالي موسسه بيمه براي پوشش ريسكهاي پذيرفته شده خود است.

۲-       ریسک بيمه گري: ریسکهائي كه موسسه بیمه به دلیل صدور بیمه­نامه و قبولي اتكائي با آن مواجه است.

۳-       ریسک بازار: ریسکهائي كه موسسه بيمه به دليل نوسان قیمت در بازار با آن مواجه است.

۴-       ریسک اعتبار: ریسکهائي كه موسسه بيمه به دليل احتمال عدم انجام تعهدات مالي توسط طرفهاي معامله خود با آن مواجه است.

۵-       ریسک نقدینگی: ریسکهائي كه موسسه بيمه به دليل عدم كفايت داراييهاي جاري جهت ايفاي تعهداتش با آن مواجه است.

۶-      داراييهاي قابل قبول: شامل داراييهاي موسسه بيمه بر اساس صورتهاي مالي مصوب بجز داراييهاي نامشهود آن از قبيل سرقفلي، حق امتياز،‌ حق اختراع و علامت تجاري است.

۷-      داراييهاي جاري: شامل مجموع موجودي نقد، سرمايه گذاريهاي كوتاه مدت، مطالبات از بیمه گذاران و نمايندگان، مطالبات از بيمه گران و بيمه گران اتكايي، ساير حسابها و اسناد دريافتني (اسناد داراي حداكثر ۲ سال سررسيد)، سهم بيمه گران اتكايي از ذخاير فني مي باشد. همچنين سپرده بانكي و اوراق مشاركت ذيل سرمايه گذاريهاي بلند مدت نيز جزء داراييهاي جاري محسوب مي شوند.

۸-       بدهيهاي جاري: شامل مجموع بدهي به بیمه گذاران و نمايندگان، بدهي به بيمه گران و بيمه گران اتكايي، ساير حسابها و اسناد پرداختني و همچنين ذخيره خسارت معوق مي باشد.

۹-       ارزش مطالبات از داخل كشور: شامل مجموع مطالبات از بیمه گذاران و نمايندگان، مطالبات از بيمه گران و بيمه گران اتكايي، ساير حسابها و اسناد دريافتني و مطالبات بلند مدت مي باشد.

۱۰-     سرمايه موجود: شامل داراییهای قابل قبول به اضافه مازاد ارزش روز نسبت به ارزش دفتري داراييها منهاي بدهيهاي موسسه بیمه است.

۱۱-     ريسك‌نما (Exposure): متغيرهاي مالي كه ريسك‌هاي تعريف شده در بندهاي ۲ تا ۵ ماده ۱ اين آئين‌نامه را براي مؤسسه بيمه نمايندگي مي‌كنند.

۱۲-     ضريب ريسك (Risk factor): نرخ ريسك را در ارتباط با هر يك از ريسك‌نماها تعيين مي‌كند.

۱۳-     سرمايه الزامي: حداقل سرمايه‌اي كه موسسه بيمه بايد برای پوشش ریسکهايي كه در معرض آن است در اختيار داشته باشد.  

۱۴-     نسبت توانگری مالي (Solvency Margin Ratio: SMR): نسبتي كه مقدار توانگري مالي مؤسسه بيمه را اندازه مي‌گيرد و از تقسیم مبلغ سرمايه موجود بر مبلغ سرمايه الزامي بدست می‌آید.

۱۵-     برنامه ترميم وضعيت مالی: برنامه مالي كه موسسه بيمه در صورتيكه نسبت توانگري مالي آن از سطحي كه در اين آيين نامه مشخص مي‌شود پايين‌تر بيايد ملزم مي‌شود براي ترميم وضعيت و ساختار مالي خود تهيه و به بيمه مركزي ارائه نمايد.

۱۶-     برنامه افزايش سرمايه: برنامه مالي كه موسسه بيمه در صورتي كه نسبت توانگري مالي آن از سطحي كه در اين آيين نامه مشخص مي شود پايين تر بيايد ملزم مي شود براي افزايش سرمايه خود تهيه و به بيمه مركزي ارائه دهد.

فصل دوم: نحوه محاسبه سرمايه موجود، سرمايه الزامي و نسبت توانگري مالي

ماده ۲- موسسات بيمه موظفند مبلغ سرمايه موجود خود را از طريق جمع ارزش داراییهای قابل قبول به اضافه مازاد ارزش روز نسبت به ارزش دفتري داراييهاي ثابت منهاي بدهيهاي موسسه بیمه طبق جدول ۱ پيوست ۱ محاسبه كنند.

تبصره – ارزش روز داراييهاي ثابت موسسه بيمه بايد طبق نظر كارشناس رسمي دادگستري و يا هر روش ديگري كه مورد تاييد بيمه مركزي ج.ا. ايران باشد، تعيين و در محاسبات مربوط به مبلغ سرمايه موجود لحاظ گردد.

ماده ۳- موسسات بيمه موظفند مبلغ سرمايه الزامي خود را طبق فرمول زير و با استفاده از جداول ۲ تا ۵ پيوست ۲ محاسبه كنند:                                                            

ماده ۴- نسبت توانگري مالي (SMR) طبق فرمول زير محاسبه مي گردد:                                                            

ماده ۵- بيمه مركزي ضرايب ريسك موضوع جداول پيوست ۲ تا ۵ اين آيين نامه را هر ۲ سال يكبار اصلاح و ضرايب جديد را به موسسات بيمه ابلاغ مي‌نمايد.

ماده ۶- موسسات بيمه موظفند نسبت توانگري مالي خود را بصورت سالانه محاسبه و گزارش تفصيلي محاسبات آنرا پس از حسابرسي صورتهاي مالي با تاييد در هيات مديره با امضاي مدير عامل موسسه بيمه به همراه اظهار نظر حسابرس موسسه حداكثر تا چهار ماه پس از پايان سال مالي به بيمه مركزي جهت تاييد ارسال نمايند. بيمه مركزي ظرف مدت ۲ ماه مراتب تاييد يا عدم تاييد خود را به موسسه ذيربط اعلام مي نمايد.

تبصره – موسسات بيمه موظفند در صورت اعلام بيمه مركزي نسبت توانگري مالي خود را براي دوره‌هاي زماني كمتر از يكسال محاسبه و به بيمه مركزي ارائه نمايند.

فصل سوم: نظارت بر توانگري مالي موسسات بيمه

ماده ۷- سطوح نظارت بر توانگري مالي موسسات بيمه به شرح ۵ سطح زير تعيين مي شوند:

سطح ۱: مقدار نسبت توانگري مالي موسسه بيمه برابر با ۱۰۰ درصد و بيشتر مي‌باشد.

سطح ۲: مقدار نسبت توانگري مالي موسسه بيمه برابر با يا بيش از ۷۰ درصد و كمتر از ۱۰۰ درصد مي‌باشد.

سطح ۳: مقدار نسبت توانگري مالي موسسه بيمه برابر با يا بيش از ۵۰ درصد و كمتر از ۷۰ درصد مي‌باشد.

سطح ۴: مقدار نسبت توانگري مالي موسسه بيمه برابر با يا بيش از ۱۰ درصد و كمتر از ۵۰ درصد مي باشد.

سطح ۵: مقدار نسبت توانگري مالي موسسه بيمه كمتر از ۱۰ درصد مي‌باشد.

ماده ۸- چنانچه نسبت توانگري مالي موسسه بيمه حسب نظر بيمه مركزي در سطح ۲ باشد، مؤسسه موظف است برنامه ترميم وضعیت مالی خود را براي ۳ سال مالي آتي (به تفكيك سالانه) تهيه و جهت رسيدگي به بيمه مركزي ارائه دهد. در اين برنامه موسسه بيمه بايد نشان دهد كه چگونه نسبت توانگري مالي خود را ظرف ۳ سال حداقل تا سطح ۱ ارتقاء خواهد داد. برنامه ترميم وضعيت مالي مؤسسه بيمه حداقل شامل مواردي به شرح ذیل خواهد بود:

۱-      صورت برآورد تفصیلی درآمدها و هزینه ها،

۲-      ترازنامه و سود و زيان پیش بینی شده،

۳-      نحوه تامين منابع مالی قابل دسترس جهت پرداخت معوقات و بدهیها با اولويت بيمه گزاران،

۴-      زمانبندي و اولويت بندي پرداخت معوقات و بدهيها به تفكيك بدهي به بيمه گزاران و ساير بستانكاران با رعايت قوانين و مقررات مربوط،

۵-      روش و نحوه محاسبه ذخاير فني،

۶-      سیاستهای كلي موسسه بيمه در مورد بیمه اتکایی،

۷-      سياست پرداخت سود به سهامداران با رعايت قوانين و مقررات مربوط،

۸-      نحوه كاهش ريسك (بويژه ريسكهاي بيمه گري، اعتبار، نقدينگي و بازار)،

۹-      برنامه ها و اقدامات جهت تقويت ساختار مالي و نقدينگي.

ماده ۹- چنانچه نسبت توانگري مالي موسسه بيمه حسب نظر بيمه مركزي در سطح ۳ باشد، مؤسسه موظف است علاوه بر برنامه ترميم وضعیت مالی، برنامه افزایش سرمایه خود را براي ۲ سال مالي آتي (به تفكيك سالانه) تهيه و جهت رسيدگي به بيمه مركزي ارائه دهد. در اين برنامه‌ها موسسه بيمه بايد نشان دهد كه چگونه نسبت توانگري مالي خود را ظرف ۲ سال حداقل تا سطح ۲ ارتقاء خواهد داد. برنامه افزايش سرمايه مؤسسه بيمه حداقل شامل مواردي به شرح ذیل خواهد بود:

۱-      صورت گردش وجوه و صورت حساب جامع سرمايه،

۲-      روشها و منابع تامين سرمايه و هزينه و ريسك هر يك،

۳-      مبالغ و مدت زمان تامين سرمايه،

۴-      نحوه و موارد مصرف سرمايه،

۵-      سياست پرداخت پاداش به هيات مديره و مديران.

ماده۱۰- چنانچه نسبت توانگري مالي موسسه بيمه حسب نظر بيمه مركزي در سطح ۴ باشد، مؤسسه موظف است برنامه ترميم وضعیت مالی و برنامه افزایش سرمایه خود را براي سال مالي آتي تهيه و جهت رسيدگي به بيمه مركزي ارائه دهد. در اين برنامه‌ها موسسه بيمه بايد نشان دهد كه چگونه نسبت توانگري مالي خود را ظرف ۱ سال حداقل تا سطح ۳ ارتقاء خواهد داد.

ماده ۱۱- بيمه مركزي پس از دريافت برنامه ترميم وضعيت مالي و برنامه افزايش سرمايه (موضوع مواد ۸، ۹، و ۱۰ اين آيين نامه)، ظرف مدت ۲ ماه آنها را رسيدگي و نتيجه را به موسسات بيمه براي اجرا اعلام مي‌نمايد. موسسه بيمه موظف است گزارش عملكرد برنامه‌هاي مذكور را هر ۳ ماه يكبار به بيمه مركزي ارائه نمايد.

ماده ۱۲- موسسه بيمه‌اي كه نسبت توانگري مالي آن طبق اعلام بيمه مركزي در يكي از سطوح ۳ و ۴ باشد علاوه بر اقدامات مذكور در مواد ۸ تا ۱۱ اين آيين نامه بر حسب مورد، موظف است به نحوي كه بيمه مركزي تعيين مي‌كند يك يا تعدادي از اقدامات زير را فوراً به مرحله اجرا درآورد:

۱-         از پرداخت پاداش به هيات مديره و مديران موسسه بيمه خودداري نمايد،

۲-         از توزيع بيش از ۱۰ درصد سود (سود قابل توزيع به سهامداران) خودداري نمايد،

۳-         هزينه‌هاي اداري و عمومي خود را كاهش دهد،

۴-         از سرمايه‌گذاري درگزينه‌هاي معيني خودداري نموده يا بر مقدار آنها محدوديت اعمال نمايد،

۵-         روش محاسبه نرخ حق بيمه قراردادهاي بيمه‌اي كه در آينده منعقد مي‌شوند را اصلاح نمايد،

۶-         عمليات صدور بيمه در بخشي از شعب را كاهش دهد،

۷-         فعاليتهاي برخي از شعب خود را محدود نمايد،

۸-         عمليات صدور بيمه در شركتهاي تابعه را كاهش دهد،

۹-         سهام يا دارايي شركتهاي تابعه را به فروش برساند،

۱۰-      از توسعه فعاليت‌هاي بيمه‌اي در رشته هاي جديد خودداري نمايد،

۱۱-      اعضاي هيات مديره و مديران خود را تغيير دهد.

ماده ۱۳- چنانچه نسبت توانگري مالي موسسه بيمه طبق اعلام بيمه مركزي در سطح ۵ باشد، بيمه مركزي مجاز است پروانه فعاليت موسسه بيمه را در يك يا چند رشته بيمه اي تعليق يا ابطال نمايد.

فصل چهارم: ضمانت اجرا

ماده ۱۴- در صورت ارائه ناقص داده ها و اطلاعات نسبت توانگري مالي، عدم رعايت مهلت هاي مقرر در اين آيين نامه، خودداري از محاسبه و ارسال گزارش تفصيلي نسبت توانگري مالي، انجام محاسبات بر مبناي اطلاعات غيرواقعي و غيرمعتبر و عدم اجراي برنامه‌هاي ترميم وضعيت مالي و افزايش سرمايه توسط هر يك از موسسات بيمه، بيمه مركزي به ترتيب هر يك از اقدامات زير را انجام مي دهد:

۱-      تذكر به مدير عامل و يا هيات مديره موسسه بيمه،

۲-      اخطار كتبي به مدير عامل و يا هيات مديره موسسه بيمه،

۳-      اعلام سلب صلاحيت مدير عامل و يا هيات مديره موسسه بيمه،

۴-      تعليق پروانه فعاليت موسسه بيمه در يك يا چند رشته بيمه توسط بيمه مركزي از سه ماه تا يكسال،

۵-      ارائه پيشنهاد لغو پروانه فعاليت موسسه بيمه در يك يا چند رشته بيمه با تاييد شوراي عالي بيمه و تصويب مجمع عمومي بيمه مركزي.

ماده ۱۵- بيمه مركزي موظف است گزارش عملكرد سالانه اين آيين نامه توسط هر يك از موسسات بيمه را تهيه و حداكثر تا پايان مهر ماه هر سال به شوراي عالي بيمه ارايه نمايد.
 پيوست ۱: نحوه محاسبه مبلغ سرمايه موجود

جدول شماره ۱: اقلام و نحوه محاسبه مبلغ سرمايه موجود مؤسسه بيمه

پيوست ۲: نحوه محاسبه مبلغ سرمايه الزامي

جدول شماره ۲: نحوه محاسبه كل ریسک بيمه‌گري (R۱)

جدول شماره ۳: نحوه محاسبه كل ریسک بازار (R۲)

 جدول شماره ۴: نحوه محاسبه كل ریسك اعتبار (R_۳)

جدول شماره ۵: نحوه محاسبه كل ريسك نقدينگي (R۴)